Magdalena Morska, miłośniczka kolorowych bukietów i kwiatowych klombów, wykorzystując bogate doświadczenie i wiedzę zdobyte podczas licznych podróży oraz lektury książek i czasopism ogrodniczych, stworzyła w Zarzeczu park, który wprawiał w zachwyt gości. Niestety nie zachował się całościowy plan zarzeckiego założenia, ale autorom zamieszczonego poniżej artykułu Kolekcje drzew i krzewów w Zarzeczu Magdaleny z Dzieduszyckich Morskiej1 udało się dokonać analizy kolekcji roślin posadzonych wokół pałacu.
Joanna Dudek-Klimiuk i Jakub Dolatowski sięgnęli do źródeł archiwalnych autorstwa Magdaleny Morskiej, czyli zachowanych rękopisów Notatek (1819-1845)2 i Roku 1838 Ogrodowe Notatki (1838-1841)3 oraz wydanego drukiem w 1836 roku Zbioru rysunków4. Z nich szczególnie cenne dla poruszonego w artykule tematu okazały się nigdy nie publikowane Roku 1838 Ogrodowe Notatki Hr. Magdaleny z Dzieduszyckich Morskiej, w których znajdują się wykazy roślin rosnących w przypałacowym ogrodzie w latach 30 i 40-tych XIX wieku. Jak zauważają autorzy, stworzona przez Morską kolekcja drzew i krzewów jawi się (…) zbiorem znaczącym, jedną z kilku zaledwie dużych kolekcji tej epoki, a w doborze roślin czuje się tu wyraźnie „kobiecą rękę”. Podkreślmy również za autorami, że Magdalena Morska wyhodowała pierwsze polskie odmiany róż, poświęcając je dwóm ze swoich braci, Józefowi Kalasantemu i Wawrzyńcowi (‘Józef Dzieduszycki’ i ‘Laurenti Dzieduszycki’).5.
Stowarzyszenie Związek Rodowy Dzieduszyckich dziękuje pani dr Joannie Dudek-Klimiuk i panu dr. Jakubowi Dolatowskiemu za udzielenie zgody na publikację artykułu.
Loading...
Reload document 
Open in new tab - Artykuł ukazał się w: Rocznik Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego, vol.61-2013, s.53-69. ↵
- Pełny tytuł: Notatki Magdaleny z Dzieduszyckich hr. Morskiej, rękopis przechowywany w zbiorach Biblioteki Ossolineum ↵
- Pełny tytuł: Roku 1838 Ogrodowe Notatki Hr. Magdaleny z Dzieduszyckich Morskiej(1838-1841), rękopis przechowywany w zbiorach Biblioteki Ossolineum ↵
- Pełny tytuł: Zbiór rysunków wyobrażających celniejsze budynki wsi Zarzecza w Galicyi w obwodzie Przemyskim leżącej, częścią z natury zdjętych, lub uprojektowanych, z opisem budownictwa wiejskiego w sposobie holenderskim i angielskim i ogólnemi myślami o przyozdobieniu siedlisk wiejskich … ↵
- M. Morska była również prekursorką hodowli georginii w Polsce: Morska odnotowała, około 1840 r. (…) w notatkach ogrodowych 189 uprawianych u siebie odmian pełnych (te były szczególnie modne, nowe i pożądane). Adnotacją „krajowa z nasienia”, co oznacza tu – ze względu na zestaw uwiecznionych osób, z rodziny i najbliższego jej kręgu – odmiany własnej hodowli, opatrzyła ona 23 formy: ‘Antoni Dzieduszycki’, 'Antonina Górska’, ‘Józef Dzieduszycki’, ‘Antonina Górska’, ‘Emillia Kotkowska’, ‘Gwalbert Pawlikowski’, ‘Helena Sier.(akowska?)’, ‘Jan Stadnicki’, ‘Johanna Gołasz.(owska?)’, 'Józef Dzieduszycki’, ‘Justyna Działyńska’, ‘Laurenty Dzieduszycki’, ‘Ludwika Szeptycka’, ‘Marya Rucka’, ‘Morska z Medyki’ (zapewne hodowli Gwalberta Pawlikowskiego?), ‘Olimpia Siemiń(ska)’’, ‘Paula Dzieduszycka’ i ‘Walerian Dzieduszycki’ za: Jakub Dolatowski, Joanna Dudek-Klimiuk, Początki hodowli georginii w Polsce – Magdalena Morska w Zarzeczu i Józef Strumiłło w Wilnie, s.28-30, w: Drzewa w cieniu człowieka. Materiały Międzynarodowej Konferencji Naukowej VII. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego, Warszawa 2014). ↵
