Ukazał się album Pałac Dzieduszyckich w Zarzeczu na przestrzeni dwustu lat. Autorem tekstu i większości zdjęć jest Janusz Motyka – znany podkarpacki dziennikarz, regionalista i kolekcjoner, autor przewodników, albumów i książek. Wydawcą jest Gmina Zarzecze.
„Pałac Dzieduszyckich w Zarzeczu na przestrzeni dwustu lat”, Janusz Motyka, Zarzecze 2020
Bogato ilustrowany album przybliża historię pałacu w Zarzeczu, rodziny Dzieduszyckich, w tym Magdaleny z Dzieduszyckich Morskiej, która była twórczynią tego wyjątkowego miejsca. Założona przez nią od podstaw rezydencja obejmowała pałac, budynki administracyjne i gospodarcze „zakomponowane w jednolitym otoczeniu ogrodowym, składającym się z parku krajobrazowego i ogrodów użytkowych, majdanów gospodarczych, alei i dróg dojazdowych. Projekt uwzględniał budowle sakralne – kościół parafialny i dzwonnicę. Szerokie plany Magdaleny Morskiej nie pominęły także zabudowy wiejskiej – zagród włościańskich wsi Zarzecze” (s. 47). Projekt klasycystycznego pałacu Magdalena zamówiła u znanego architekta Chrystiana Piotra Aignera, a przy komponowaniu wspaniałego parku o powierzchni niemal 9 ha czerpała inspiracje od zaprzyjaźnionej Jadwigi Czartoryskiej z Puław. Okazuje się, że po upływie dwóch stuleci zachowała się sieć nieregularnych dróg oraz duży staw z usypaną pośrodku wyspą, do której można dopłynąć łodzią. W parku rosną pomnikowe dęby, których wiek szacuje się na około 450 lat, a przed wejściem głównym do pałacu króluje wspaniały 200-letni platan klonolistny.
„Pałac Dzieduszyckich w Zarzeczu na przestrzeni dwustu lat”, Janusz Motyka, Zarzecze 2020, s. 15
W albumie znalazło się również – wśród wielu innych wspaniałych zdjęć – zdjęcie unikalnej mozaiki, która znajduje się na frontonie kościoła pw. Św. Michała Archanioła w Zarzeczu. Ufundowali ją w 1895 roku zięciowie Włodzimierza Dzieduszyckiego: Witold Czartoryski, Tadeusz Dzieduszycki, Zygmunt Szembek i Tadeusz Cieński. Została ona wykonana w pracowni A. Solviatiego w Wenecji.
„Pałac Dzieduszyckich w Zarzeczu na przestrzeni dwustu lat”, Janusz Motyka, Zarzecze 2020, s. 55
Autor albumu Janusz Motyka podkreślił wyjątkowość umowy notarialnej, jaką w 2007 roku zawarli spadkobiercy po ostatnich właścicielach Wandzie i Włodzimierzu Dzieduszyckich z Powiatem Jarosławskim i Gminą Zarzecze, mówiącą o tym, że byli właściciele nie będą dochodzić swoich praw do majątku, który ma służyć polskiej kulturze, nauce i oświacie. Powstało unikalne miejsce, które służy nie tylko lokalnej społeczności, ale też licznie przybywającym turystom.
W albumie nie zabrakło miejsca na wspomnienie obchodów 200-lecia powstania pałacu, które odbyły się 13–15 września 2019 roku we współpracy Związku Rodowego Dzieduszyckich herbu Sas, Gminy Zarzecze oraz Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich. Obchody rozpoczęła konferencja naukowa i uroczysty koncert, a zwieńczeniem było niezwykłe przedstawienie, które w zarzeckim parku zgromadziło ponad tysiąc osób! Rok 2019 został uznany za datę symboliczną, bo właśnie 200 lat wcześniej w 1819 roku Magdalena Morska wydała swój pierwszy bal na cześć Izabeli z Flemmingów Czartoryskiej. „Od tego czasu pałac i jego kolejni gospodarze przez dwa stulecia odgrywali istotną rolę w życiu regionu i kraju” (s. 135).
W albumie znalazły się m.in. ilustracje z albumu Magdaleny Morskiej Zbiór rysunków wyobrażających celniejsze budynki wsi Zarzecza w Galicyi w obwodzie przemyskim leżącej, częścią z natury zdjętych lub uprojektowanych z opisem budownictwa wiejskiego w sposobie holenderskim i angielskim i ogólnemi myślami o przyozdobieniu siedlisk wiejskich, unikatowe fotografie z Narodowego Archiwum Cyfrowego, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Przemyślu, archiwum Urzędu Gminy w Zarzeczu oraz archiwum Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich.
