Fresk Wojciecha Grabowskiego w Państwowym Przyrodniczym Muzeum NAN Ukrainy we Lwowie
Na ścianie jednego z dawnych pomieszczeń muzealnych w Państwowym Przyrodniczym Muzeum NAN Ukrainy we Lwowie – dawne Muzeum imienia Dzieduszyckich – znajduje się fresk namalowany przez malarza Wojciecha Grabowskiego przedstawiający ruiny kościoła franciszkanów we Lwowie. Ten sam wizerunek malarz przedstawił też w 1870 roku na akwareli, którą możemy obejrzeć w Lwowskim Muzeum Historycznym.
Wojciech Grabowski, „Ruiny kościoła franciszkanów we Lwowie”, Lwowskie Muzeum Historyczne, akwarela, 1870
Nasuwa się wiele pytań, np. o datę powstania fresku. Jego autor zamieszkał we Lwowie w 1873 roku, można zatem przypuszczać, że fresk powstał później niż akwarela. Powiedzmy od razu, że nie znamy okoliczności powstania fresku w budynku przy ulicy Teatralnej 18, gdzie mieści się muzeum, ale wiemy, że od 12 grudnia 1868 roku właścicielem kamienicy był Włodzimierz Dzieduszycki, który kupił ją od bankiera lwowskiego Gasnera, aby w 1869 roku umieścić tam swoje zbiory przyrodnicze. W 1870 roku otwarto ekspozycję przyrodniczą i etnograficzną muzeum. Możemy przypuszczać, że to właśnie Włodzimierz zamówił u artysty fresk, ale dlaczego potem ukrył go w muzealnej gablocie? Przypuszczalnie było to związane z rozbudową zbiorów muzealnych, które przestały się mieścić w przeznaczonej im przestrzeni. Dziesięć lat później, po kolejnej przebudowie budynku, muzeum zostało ponownie otwarte do bezpłatnego zwiedzania, a ekspozycja obejmowała już wtedy siedem działów: zoologiczny, paleontologiczny, mineralogiczny, geologiczny, botaniczny, archeologiczny i etnograficzny.
Kolejne pytanie dotyczy tematu dzieła. Dlaczego właściciel muzeum przyrodniczego zamówił malowidło przedstawiające ruiny i dwie postaci, z których jedna przywodzi na myśl Jana Kilińskiego, choć może to być zbyt daleko idące skojarzenie? Być może dzieło nawiązuje do pożaru, który wybuchł w znajdującym się niedaleko browarze przy klasztorze franciszkanów 3 czerwca 1527 roku i strawił całe miasto, pozostawiając tylko resztki z kamiennych zabudowań. Miasto odbudowano szybko dzięki decyzji króla Zygmunta Starego, który zwolnił mieszkańców z podatków i opłat na 20 lat. Może dlatego w tle ruin widać już odbudowane kamienice. Wydaje się, że na ścianie powinny się znaleźć raczej motywy etnograficzne, np. scena z wesela huculskiego, bo były one bliskie zarówno dla właściciela muzeum, jak i dla artysty.
Miejmy nadzieję, że na wszystkie te – i inne – pytania odpowiedzą kuratorzy wystawy „Otwarte zbiory”, podczas której będzie można obejrzeć nie tylko opisany wyżej fresk, ale również unikalną XIX-wieczną kolekcję przyrodniczą umieszczoną w oryginalnych szafach i pomieszczeniach, które od ponad 40 lat nie są dostępne dla zwiedzających.
Lwowskie Muzeum Historyczne i Państwowe Przyrodnicze Muzeum NAN Ukrainy przygotowują również wspólną wystawę poświęconą 200. rocznicy urodzin Włodzimierza Dzieduszyckiego, na której zostaną pokazane najciekawsze eksponaty archeologiczne i przyrodnicze, znajdujące się w zasobach obu muzeów. Będziemy jeszcze pisać o obu tych wystawach.
Konstanty Mańkowski, portret Wojciecha Grabowskiego, za: Wikimedia Commons
Wojciech Grabowski urodził się 15 kwietnia 1850 roku w Zwierzyńcu koło Krakowa. Był malarzem, akwarelistą i rysownikiem-ilustratorem. W latach 1866–1871 studiował w krakowskiej Szkole Rysunku i Malarstwa u Feliksa Szynalewskiego (1825–1892), Władysława Łuszczkiewicza (1828–1900), Leona Dembowskiego (1823–1904), Henryka Kossowskiego (1815–1878), a w latach 1871–1872 w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych (Königliche Akademie der Bildenden Künste) u Hermanna Anschütza. Był członkiem „szkoły monachijskiej”. Do 1872 roku przebywał w Wiedniu, wykonując ilustracje do tamtejszych czasopism. Po powrocie do kraju mieszkał we Lwowie. Interesował się tematyką ludową, ilustrował bajki i podania ludowe, tworzył kompozycje fantastyczne. W poszukiwaniu tematów folklorystycznych często podróżował do wschodniej Galicji. Rysował chłopskie wesela na Podolu, żydowskie wesela i pogrzeby, wiejskie jarmarki sięgając często po groteskę i karykaturę. Tworzył też prace przedstawiające wydarzenia historyczne („Cesarz zwiedza pola naftowe w Borysławiu” z cyklu „Podróż inspekcyjna cesarza Franciszka Józefa I po Galicji” w 1880, akwarela, Muzeum Narodowe w Krakowie). Od 1875 roku pracował jako ilustrator dla czasopism „Kłosy”, „Tygodnik Ilustrowany”i „Biesiada Literacka” (ludowe postacie, widoki miejscowości, budynki i zabytkowe budowle, cykle poświęcone wystawom rolniczym). Tworzył też ilustracje do legend i bajek. Jego prace znajdują się w Muzeach Narodowych w Krakowie i Warszawie oraz w Lwowskim Muzeum Historycznym i w Galerii Narodowej we Lwowie.
Zmarł na gruźlicę 2 czerwca 1885 roku we Lwowie.
(biogram za: https://www.porta-polonica.de/pl/lexikon/grabowski-wojciech?page=1#body-top)
Z wizytą w Muzeum Przyrodniczym – Andriy Bokotey i Melania Dzieduszycka,2022, fot.: M. Dzieduszycki
Stowarzyszenie Związek Rodowy Dzieduszyckich herbu Sas współpracuje z Państwowym Przyrodniczym Muzeum NAN Ukrainy i Lwowskim Muzeum Historycznym przy organizacji obchodów 200. rocznicy urodzin Włodzimierza Dzieduszyckiego (1825–1899) we Lwowie.
Dziękujemy Romanowi Chmelykowi – dyrektorowi Lwowskiego Muzeum Historycznego – za zgodę na publikację obrazu Wojciecha Grabowskiego.
MD
