Po Rzymie z Maurycym Dzieduszyckim

Maurycy (1813-1877) był z wykształcenia prawnikiem, autorem prac historycznych, szkiców biograficznych i artykułów publicystycznych oraz wieloletnim zastępcą kuratora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie. Był również pierwszym badaczem historii rodziny i  autorem „Kroniki domowej Dzieduszyckich” (wyd. 1865 r.). Miał trzynaścioro dzieci – dziesięcioro z Karoliną Zagórską (1818-1855) i troje z Natalią Rudnicką (1825-1900)¹. Chorująca na płuca najmłodsza córka Natalia często przebywała poza domem w miejscach o cieplejszym klimacie. 14 marca 1876 roku Maurycy przyjechał do Florencji, gdzie akurat odbywała kurację, ale niestety nie dane było się im zobaczyć. Dziewczynka umarła tuż przed przyjazdem ojca². Prosto z Florencji Maurycy pojechał do Rzymu i właśnie stamtąd wysłał do swojego dwudziestoletniego syna Klemensa zamieszczony niżej list³. Maurycy rzadko podróżował – kilkakrotnie był w Wiedniu, raz w Warszawie, Krakowie, Zakopanym, Pradze, Dreźnie i Saksonii⁴. Wizyta w Rzymie była dla niego – erudyty i miłośnika historii – z pewnością bardzo ważna, choć towarzyszył jej smutek po stracie ukochanej córki.

Rzym, 28 marca 1876

Kochany Klimuniu⁵.

Spodziewam się, ze odebraliscie juz listy, które pisałem 19 do Morynia, 21 do Anetki, a 23 do Guscia i Anielki. Wasz list z 16 i Anielki z 18 odebrałem dopiero dzis na poczcie w Rzymie, na wspaniałym placu Colonna, gdzie wznosi się Kolumna Antonina, o pare set kroków od mego mieszkania. Nie tracąc tu ani chwili, zwiedziłem już 21 celniejszych kościołów, byłem 3 razy u Swiętego Piotra, 2 razy w Coliseum Wespaziana, a kilka razy na Forum Romanum i na górze Palatynskiej, to jest we właściwym starożytnym Rzymie. Byłem w pokojach gdzie zyli i umarli Sw. Ignacy, Sw. Franciszek Borgiasz, Sw. Aloizy, Sw. Stanisław Kostka, byłem w pokoju gdzie w 1595 skończył życie Torqueto Tasso i siedziałem tam na jego krześle, widziałem jego kałamarz własnoręczne pismo.

Wracam własnie z posiedzenia parlamentu, które zajęło jakiemes scrutinium, nie było wcale zajmującem, ale przypatrzyłem się wspaniałej sali, mającej kształt taki:

List Maurycego – druga strona

Im więcej przypatruję się Rzymowi dużo chodząc i jeżdżąc (a fiakry bardzo są tanie) tem chętniej uznaję ze to jest urbs, a reszta miast to civitates i orbis terrarum. Ni Paryż, ni Wieden, ni Amsterdam, ni Warszawa, ni Monachium, ni Pest, ni Praga nie mogą isc z nim w porownanie. Z tych, które znam najwięcej może przypomina Kraków tę stolicę chrzescianskiego i artystycznego swiata; ale rozumie się że trzebaby złożyć 10 Krakowów a wszystkie jego koscioły i gmachy 10 razy powiększyć a nadewszystko napełnic je arcydziełami pędzla i rylca, mozaikami, marmurami, drogiemi kamieniami. Ale i toby jeszcze nie wystarczyło, bo trzeba genialnych artystów ktorzy to wszędzie ze smakiem uszykowali.

Postać miasta nie różni się niczem od innych wielkich stolic, domy i gmachy wszędzie wymalowane na kolor gliny, czyste, mają kształt całkiem nowożytny: ale co sto kroków uderza to piękny lub ogromny kościół, to jakis pałac zwykle większy od ratusza lwowskiego, ozdobiony wewnątrz w kwadrat arkadami lub kolumnadą a we srodku ogródek i fontanna. Nigdzie nie widziałem też cudniejszych publicznych fontan jak tu. Idziesz dosc krętemi uliczkami, stajesz na obszernym placu (jakich jest moze 50) a tu gmach piękny całą jedną jego piżeję tworzy: oto Neptun olbrzymi oto sławna fontanna Trevi gdzie ze skał pięknie utworzonych spada 21 strumieni czystej wody. Albo znów na górze Janiculus (blisko koscioła w ktorego dziedzincu pod rotundą miejsce gdzie był ukrzyzowany Św. Piotr) gmach fontanny Aqua Pavla, skąd jak rzeką wali woda, co niżej kanałami zasila całe to miasto wodą: A na placu S. Piotra z fontanny wysoko w górę bijące i jak brzozy płaczące w koło ją rozsypujące. Kościoły jakkolwiek w ogólności piękne (a jest ich do 400) są nierownie piękniejsze wewnątrz jak zewnątrz. Byłem na Monte Pincio, to rzymski Wysoki Zamek, ale nasz rozleglejszy i cienistszy, lubo tu więcej ornamentyki, ładne budynki, terasy, fontanna i.t.p. Ulice są zwykle krótkie, kręte, a tylko 3 mają imponującą długość. Corso od pysznego placu del Popolo do majestatycznego placu Weneckiego, lubo nie jest szerszym jak nasza ulica Halicka jest tak długi jak od nas do rynku, a pełen pałacow i Kościołów. Tu i owdzie rozszerza się i tworzy placyk. Tu największe zycie, tu snują się przez dzień cały pyszne ekwipaże, fiakry, omnibusy, tłumy pieszych, o wązkich obustronnych chodnikach: tu najpiękniejsze sklepy, które w ogolnosci nie są w Rzymie ani liczne ani z pięknemi wystawami. Cukierni prawie niema, a lodów raz udało mi się dostać i to złych w słynnej kawiarni na placu Weneckim.

W Galeryi zwiedziłem dopiero częsc Watykanskich: loże Rafaela, sale 4 z jego freskami, galeryę obrazow największych mistrzow i galeryę map jeograficznych. Mam więc duzo jeszcze do widzenia. Jutro jadę na Via Appia gdzie są katakumby i bazylika Sw. Sebastiana, w Niedzielę do Tivoli z XX Skrochowskim i Hemplem. 3 kwietnia jadę do Neapolu, skąd wrócę zapewne około 10 i spędziwszy tu znów Swięta, prawdopodobnie udam się do Ankony i Loretu, dalej morzem do Trestu i może wrocę do was już z koncem kwietnia.

List Maurycego – ostatnia ósma strona

Całuję serdecznie Mamę i was wszystkich

Bulion Mamy bardzo mi się przydaje, bo kłopot z jedzeniem.

Maurycy D

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab