Muzeum-Zamek w Łańcucie, Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie oraz Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu zapraszają do udziału w ogólnopolskiej konferencji naukowej poświęconej roli i znaczeniu polskiej arystokracji w procesie odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. i budowie zrębów II Rzeczypospolitej (do 1921 r.).
Konferencja odbędzie się we wrześniu 2021 r. w Łańcucie. To idealna lokalizacja do rozważania tematu przewodniego sesji. W dwudziestoleciu międzywojennym Łańcut był bowiem miejscem licznych spotkań, zjazdów i inicjatyw, podczas których rezydencja Potockich była przedstawiana przez władze polskie jako jedna z wizytówek niepodległej Polski. Koronowane głowy, politycy, uczeni i dziennikarze z zagranicy byli w pałacu oficjalnymi gośćmi rządu polskiego.
Wielokrotnie w literaturze podkreśla się wiodącą rolę inteligencji w tworzeniu podstaw ustrojowych, gospodarczych oraz odtworzeniu sił zbrojnych i aparatu urzędniczego II Rzeczypospolitej. Trudno nie zgodzić się z tą tezą. Jest to bowiem złoty okres funkcjonowania tej warstwy, pośród której znaczenie wykształcenia, ambicje wybicia się i zaistnienia w świecie publicum były motorem napędowym epoki. Niemniej jednak rola innych warstw społecznych, w tym zwłaszcza arystokracji i ziemiaństwa – posiadających odpowiednie zaplecze ekonomiczne, międzynarodowe kontakty oraz tradycje kreowania i kształtowania życia publicznego zarówno w Rzeczpospolitej Obojga Narodów, jak i w państwach zaborczych, była niebagatelna. Tym bardziej, że grono polskiej inteligencji tworzyły także osoby wywodzące się z arystokracji i ziemiaństwa, wnosząc w szeregi tej nowej warstwy społecznej umiłowanie wiedzy i kult nauki traktowanej także w sposób utylitarny.
PROGRAM KONFERENCJI:
15 września 2021 r. (ŚRODA), SALA BALOWA
- 9:30 GALA Z OKAZJI 20-LECIA INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ ODDZIAŁ W RZESZOWIE
- 11:00 PRZERWA
PANEL 1. Dziewiętnastowieczne tradycje wobec nowoczesnych wyzwań cz. 1
Moderator: dr hab. Tomasz Pudłocki, prof. UJ (Uniwersytet Jagielloński, Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie , TPN w Przemyślu)
- 11:30 dr Wiktoria Kudela-Świątek (Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie), Relacje ziemiaństwa polskiego i ziemiaństwa rosyjskiego na Ziemiach Zabranych na przełomie XIX i XX w. w świetle pamiętników i listów kobiet z rodziny Grocholskich
- 11:50 dr hab. Irena Wodzianowska (Katolicki Uniwersytet Lubelski), Działalność oświatowa i charytatywna w Petersburgu we współpracy ziemiaństwa i Kościoła
- 12:10 dr Dobromiła Rzyska-Laube (Muzeum Tradycji Szlacheckiej w Waplewie Wielkim, Oddział Muzeum Narodowego w Gdańsku), Czynem i obrazem. Działalność kulturalna ziemian pomorskich w kształtowaniu postaw patriotycznych na przełomie XIX i XX w.
- 12:30 dr Łukasz Chrobak (Muzeum-Zamek w Łańcucie, TPN w Przemyślu), Sylwetki arystokratów-przemysłowców Benedykta hr. Tyszkiewicza i Andrzeja ks. Lubomirskiego. Próba porównawcza
- 12:50 DYSKUSJA / PRZERWA KAWOWA
PANEL 2. Dziewiętnastowieczne tradycje wobec nowoczesnych wyzwań cz. 2
Moderator: dr hab. Krzysztof Kaczmarski (IPN Rzeszów)
- 13:10 Żaneta Niedbała (Zamek w Krasiczynie, TPN w Przemyślu), Sapiehowie kodeńscy (krasiczyńscy) w dążeniu do odbudowy państwowości polskiej. Refleksje nad życiem i działalnością społeczną, polityczną oraz kulturalną książąt Sapiehów w latach 1863‒1918
- 13:30 Dariusz Janota (Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie), Rodzina Sapiehów z Krasiczyna na emigracji postyczniowej. Perspektywa kobieca
- 13:50 dr Agnieszka Łuczak (Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu), Działalność Towarzystwa Ziemianek dla Wielkopolski i Pomorza na rzecz zachowania tożsamości narodowej społeczeństwa polskiego
- 14:10 DYSKUSJA
- 14:30 PRZERWA
16:00 PANEL 3. (DYSKUSYJNY) Współczesny wymiar historii, tradycji i wartości arystokracji i ziemiaństwa w Polsce:
– Mateusz Dzieduszycki,
– Edward Mier-Jędrzejowicz,
– Jan Lubomirski-Lanckoroński,
– dr Marcin K. Schirmer (Polskie Towarzystwo Ziemiańskie),
– Michał Korsak (Związek Szlachty Polskiej)
Moderator: dr Dariusz Iwaneczko (IPN Rzeszów, PWSW w Przemyślu)
16 września 2021 r. (CZWARTEK) SESJE RÓWNOLEGŁE: SESJA 1. SALA BALOWA
PANEL 4. Szanse i nadzieje na przywrócenie politycznej roli ziemian u progu II RP
Moderator: prof. dr hab. Marian Wolski (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Fundacja im. Zofii i Jana Włodków)
- 9:00 dr Edward Gigilewicz (Katolicki Uniwersytet Lubelski), Rada Regencyjna jako nadzieja na odrodzenie Rzeczpospolitej szlacheckiej
- 9:20 dr Jakub Maziarz (Uniwersytet Jagielloński), Czy II Rzeczypospolita mogła być monarchią? O arystokratyczno-monarchicznych projektach konstytucji odrodzonego państwa
- 9:40 dr Zbigniew K. Wójcik (Rzeszów), Prof. Edward Sas Dubanowicz – współtwórca konstytucji marcowej
- 10:00 DYSKUSJA
PANEL 5. Arystokraci w dyplomacji pierwszych lat II RP
Moderator: dr Wiktoria Kudela-Świątek (Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, TPN w Przemyślu)
- 10:20 prof. dr hab. Rafał Habielski (IPN / Uniwersytet Warszawski), Ziemianie w MSZ oraz w służbie dyplomatycznej Rzeczypospolitej Polskiej 1918‒1921
- 10:40 prof. dr hab. Kazimierz Karolczak (Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie), Arystokraci w służbie dyplomatycznej i konsularnej w początkach II RP
- 11:00 dr hab. Tomasz Pudłocki, prof. UJ (Uniwersytet Jagielloński, Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie, TPN w Przemyślu), Książęta-posłowie – działalność dyplomatyczna Eustachego Sapiehy i Kazimierza Lubomirskiego w krajach anglosaskich (1919–1922)
- 11:20 DYSKUSJA
- 11:40 PRZERWA KAWOWA
PANEL 6. Ziemianie a Wojsko Polskie
Moderator: dr hab. Tomasz Kargol, prof. UJ (Uniwersytet Jagielloński)
- 12:00 dr Wiktor Węglewicz (TPN w Przemyślu), Stosunki miedzy ziemianami polskimi a oddziałami polskimi na Ukrainie (1917‒1918)
- 12:20 Maciej Łyszczarz (Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie), „CE KA grafy i barony, ósmy zdobi nam salony” – arystokraci i ich kawaleryjska służba w wykuwaniu granic II RP
- 12:40 dr Marcin K. Schirmer (Polskie Towarzystwo Ziemiańskiej, IH PAN), Ziemianie polscy w obronie Ojczyzny podczas wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920
- 13:00 DYSKUSJA
PANEL 7. W urzędzie i na salonach
Moderator: dr Łukasz Chrobak (Muzeum Zamek w Łańcucie, TPN w Przemyślu)
- 13:20 dr Grzegorz Kuba (Centralna Biblioteka Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie), Arystokracja i ziemiaństwo w najwyższych władzach wojskowych i politycznych w Warszawie w latach 1914-1920
- 13:40 Elżbieta Grendecka (Muzeum Historii Golfa w Polsce), Arystokracja w korpusie dyplomatycznym a sprawa polska na golfie
- 14:00 Paweł Fangor (Łańcut), Jerzy hrabia Potocki: arystokrata, żołnierz, dyplomata i… emigrant
- 14:20 DYSKUSJA
16 września 2021 r. (CZWARTEK) SESJE RÓWNOLEGŁE: SESJA 2. GABINET ORDYNATA
PANEL 8. „Nie tylko z bagnetem” – ziemianie w okresie Wielkiej Wojny i pierwszych lat niepodległości
Moderator: dr Wiktor Węglewicz (TPN w Przemyślu)
- 9:00 dr Paulina Byzdra-Kusz (Katolicki Uniwersytet Lubelski), Działalność ziemian w strukturach Generalnego Gubernatorstwa Lubelskiego na przykładzie osoby hr. Jana Stanisława Łosia (1915–1918)
- 9:20 dr hab. Tomasz Łaszkiewicz prof. IH PAN (IH PAN), Rachuby polityczne i postawy ziemian pomorskich wobec odzyskania niepodległości i przyłączenia regionu do Polski (1918-1920)
- 9:40 Krystian Zdziennicki (Towarzystwo Miłośników Ziemi Sztumskiej), Działalność miejscowego ziemiaństwa na rzecz powrotu Powiśla w granice Rzeczypospolitej w okresie plebiscytu z 1920 r.
- 10:00 dr Beata Nykiel (Instytut Dziedzictwa Europejskiego, Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie), Karol Jaroszyński (1877–1929) – zapomniany „rosyjski Vanderbilt”, bohater brytyjskiej „intrygi bankowej” i fundator KUL-u
- 10:20 dr hab. Tomasz Kargol prof. UJ (Uniwersytet Jagielloński), Między niepodległością a reformą agrarną. Ziemiaństwo Małopolski (zachodniej Galicji) wobec odzyskania niepodległości oraz politycznej i społeczno-gospodarczej sytuacji w pierwszych latach II Rzeczypospolitej (1918–1921)
- 10:40 DYSKUSJA
- 11:00 PRZERWA KAWOWA
PANEL 9. Rodzinne tradycje niepodległościowe cz. 1.
Moderator: dr Michał Ceglarek (Instytut Fryderyka Chopina – Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie)
- 11:20 dr Iwona Długoń (Muzeum Narodowe w Krakowie – Biblioteka Książąt Czartoryskich), W polityce i na froncie. Czartoryscy w walkach o niepodległość i granice II Rzeczpospolitej
- 11:40 dr hab. Tadeusz Zych prof. URz (Uniwersytet Rzeszowski, Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega), Z „Leliwą” ku Niepodległej. Działalność niepodległościowa Tarnowskich z Dzikowa w latach 1914–1921
- 12:00 DYSKUSJA
- 12:20 PRZERWA KAWOWA
PANEL 10. Rodzinne tradycje niepodległościowe cz. 2.
Moderator: dr hab. Mariusz Krzysztofiński (IPN Rzeszów)
- 12:40 prof. dr hab. Marian Wolski (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Fundacja im. Zofii i Jana Włodków), Trzeciescy z Polanki i Miejsca Piastowego. Trzy pokolenia w walce o Niepodległą
- 13:00 prof. dr hab. Małgorzata Bzowska (Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie), dr hab. Agnieszka Zatorska prof. UŁ (Uniwersytet Łódzki), Przedstawiciele rodu Janotów Bzowskich. Różne drogi życia w służbie przyszłej Niepodległej
- 13:20 dr Ewa Rzeczkowska (Katolicki Uniwersytet Lubelski), Działalność społeczno-polityczna oraz tradycje wojskowe w rodzinie Siła-Nowickich z Wyląg k. Kazimierza Dolnego
- 13:40 DYSKUSJA
PANEL 11. Doświadczenie służby frontowej
Moderator: dr Piotr Ruciński (IPN Wrocław)
- 14:00 Radosław Wnorowski (Uniwersytet w Białymstoku), Braci O’Brien de Lacy walki o Polskę
- 14:20 Sławomir Grzechnik (Muzeum Zamoyskich w Kozłówce), Życiorys wojenny Adama Zamoyskiego z lat 1914–1918
- 14:40 dr Michał Ceglarek (Instytut Fryderyka Chopina – Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie), Udział Stanisława Jana Rostworowskiego w wojnie polsko-sowieckiej 1919-1920. Studium na przykładzie listów pisanych z frontu do żony Zofii z Mycielskich
- 15:00 DYSKUSJA
17 września 2021 r. (PIĄTEK), SALA BALOWA
PANEL 12. Jednostka wobec wydarzeń dziejowych – indywidualne studia przypadku cz. 1
Moderator: dr Marcin Bukała (IPN Rzeszów)
- 9:00 Jacek Bardan (Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej), „Na rzecz odbudowania państwa” – działalność polityczna i organizacyjna Jana Hupki w czasie Wielkiej Wojny
- 9:20 Marek Barton (IPN Warszawa), Działalność społeczna Karola Rogera Raczyńskiego – studium przypadku
- 9:40 dr Jacek Magdoń (IPN Rzeszów), Szablą i piórem. Działalność niepodległościowa i naukowa prof. hr. Henryka Dębińskiego z Witkowic (powiat ropczycki)
- 10:00 prof. dr hab. Jacek Piotrowski (Uniwersytet Wrocławski), Patriota czy renegat? Michał Römer i jego dążenie do niepodległości – (Polski i Litwy) ‒ w latach 1918-1921
- 10:20 dr Piotr Ruciński (IPN Wrocław), Wybitny rolnik i lider ziemiaństwa – działalność organizacyjna Jerzego Turnaua w autonomicznej Galicji
- 10:40 DYSKUSJA
- 11:00 PRZERWA KAWOWA
PANEL 13. Jednostka wobec wydarzeń dziejowych – indywidualne studia przypadku cz. 2
Moderator: dr Bogusław Wójcik (IPN Rzeszów)
- 11:00 dr Sławomir Jan Maksymowicz (Archiwum Państwowe w Olsztynie), Stanisław Sierakowski (1881-1939) ziemianin, niezłomny bojownik o polskość Warmii, Mazur i Powiśla. Ofiara zbrodni hitlerowskich
- 11:20 dr Sebastian Drabik (Kraków), Rola arystokracji galicyjskiej w odzyskaniu przez Polskę niepodległości na podstawie wspomnień Leona Bilińskiego
- 11:40 Mateusz Zimny (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie), Tadeusz Krzyżanowski z Turyczan na tle działalności ziemian wołyńskich na rzecz powrotu Wołynia w granice Rzeczypospolitej w okresie Wielkiej Wojny
- 12:00 Michał Michniewicz (Regionalna Izba Pamięci w Lesku, Uniwersytet Jagielloński), Życie i działalność publiczna Augusta hr. Krasickiego (1873-1946) na tle dziejów rodziny
- 12:20 DYSKUSJA
- 12:40 PODSUMOWANIE I ZAKOŃCZENIE KONFERENCJI
Serdecznie zapraszamy Państwa do udziału w wydarzeniu, które – mamy nadzieję – będzie pretekstem do inspirujących dyskusji, toczonych w przestrzeniach jednej z najwspanialszych polskich rezydencji magnackich.
Komitet Organizacyjny Konferencji: Wit Karol Wojtowicz – dyrektor Muzeum Zamek w Łańcucie, dr Dariusz Iwaneczko – dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej. Oddział w Rzeszowie, dr hab. Tomasz Pudłocki, prof. UJ – wiceprezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu. Konferencję swoim patronatem objęło Polskie Towarzystwo Ziemiańskie.
