Mamy kolejne wiadomości ze Lwowa o renowacji książek z Biblioteki Poturzyckiej, które znajdują się w Państwowym Muzeum Przyrodniczym NAN. Tym razem pokażemy w naszej galerii, jak się zszywa karty książek, które wcześniej zostały rozebrane i wykąpane w odżelazionej wodzie. Zrobimy to na przykładzie dwóch dzieł księdza Krzysztofa Kluka: Rzeczy kopalnych osobliwie zdatniejszych szukanie, poznanie i zażycie wydanych w Warszawie w 1781 roku, złożonych ze 160 kart (pierwszy z dwóch tomów) oraz Botaniki dla szkół narodowych, wydanej w 1785 roku również w Warszawie i złożonej ze 112 kart i sześciu tablic. Oba druki zachowały się w bardzo złym stanie i były zagrożone destrukcją, dlatego zostały poddane pełnej konserwacji.
Po dokładnym zbadaniu obu książek konserwator Uliana Romaniv zaproponowała przeprowadzenie następujących działań:
• badanie kwasowości papieru (pH);
• dezynfekcja;
• rozebranie bloku na poszczególne karty;
• czyszczenie mechaniczne kart z zabrudzeń powierzchniowych;
• kąpiele wodne w odżelazionej filtrowanej wodzie;
• przeklejenie wodnym roztworem metylocelulozy;
• reperacje przedarć kart, uzupełnianie ubytków papieru dobranymi pod względem koloru i grubości bibułkami japońskimi;
• nawilżenie i zaprasowanie w prasie introligatorskiej;
• złożenie kart w blok i wykonanie nowych wyklejek;
• zszycie bloku po starych śladach na zwięzy sznurkowe;
• przygotowanie okładek tekturowych i nasadzenie ich na blok;
• wykonanie nowej oprawy (tylko Rzeczy kopalnych osobliwie zdatniejszych szukanie, poznanie i zażycie, ponieważ druga książka ma kartonową okładkę).
Warto przy tej okazji wspomnieć o autorze księdzu Krzysztofie Kluku (1739–1796), który oprócz działalności duszpasterskiej opublikował wiele prac, które stanowiły przełom w ówczesnych polskich naukach przyrodniczych i rolniczych. Posiadał również umiejętność rysowania i rytowania, które umożliwiły mu ilustrowanie własnych dzieł. Za zasługi na polu szerzenia kultury rolnej oraz wiedzy przyrodniczej otrzymał tytuł doktora nauk wyzwolonych i filozofii Szkoły Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego w Wilnie oraz złoty medal Merentibus od króla Stanisława Augusta. Uzyskał kilka godności duchownych tj. był kanonikiem inflanckim, kruszwickim, brzeskim i dziekanem drohickim.
Kluk był gruntownie oczytany w europejskiej literaturze przyrodniczej – w dziele o kruszcach cytuje około 100 prac naukowych (od starożytności aż do autorów mu współczesnych, m.in. Bomare, G.L.Buffon, J.B.L.Tom’e, Delisle, Geliert, J.F.Henckel, Lemery, J.G.Lehmann, Linneusz, Sauvage, G.Sage, Wallerius, Johann Gottlib Lehmanna). W swojej pracy koncentrował się na sprawie poznania bogactw naturalnych („Stworzyciel nas do swoich tajemnic za sekretarzów nie potrzebował”), aby przybliżyć całemu społeczeństwu wiedzę o surowcach mineralnych, ich poszukiwaniu i wydobywaniu, oraz o możliwościach i sposobach wykorzystywania bogactw dla ulepszenia i unowocześnienia gospodarki i poprawy życia. Mineralogiczne dzieło Kluka nie spotkało się z tak powszechnie pozytywną oceną jak jego prace botaniczne, ale odegrało ogromną rolę dydaktyczną, ponieważ było podręcznikiem kilku pokoleń młodzieży polskiej aż do początku XIX wieku.
(za: https://www.pgi.gov.pl/muzeum/kopalnia-wiedzy-1/10610-jan-krzysztof-kluk.html i Jadwiga Garbowska Poglądy Krzysztofa Kluka na surowce kopalne).
Jan Krzysztof Kluk; źródło: wikipedia
Zapraszamy do naszej galerii zdjęć, na których możemy podejrzeć pracę Uliany Romaniv, która o konserwacji dziesięciu książek ze zbiorów Biblioteki Poturzyckiej opowie na konferencji „Wokół kolekcjonerskich pasji Dzieduszyckich” w Zarzeczu 30 września 2022 roku. Książki znajdują się w zbiorach Naukowej Biblioteki Państwowego Muzeum Przyrodniczego NAN Ukrainy we Lwowie.
Dziękujemy Janinie Wielowiejskiej, konserwator z Biblioteki Narodowej w Warszawie, która podjęła się prowadzenia nadzoru konserwatorskiego nad całością prac.
