Alfonsyna życzliwa góralszczyźnie

W najnowszym numerze kwartalnika „Tatry” („Migracje”, nr 82, jesień 2022) ukazał się artykuł dr Magdaleny Kwiecińskiej z Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem zatytułowany Kobiety życzliwe góralszczyźnie opowiadający o kobietach wspierających ideę chronienia sztuki ludowej, w tym o Alfonsynie z Miączyńskich Dzieduszyckiej¹, żonie Włodzimierza, założyciela Muzeum Przyrodniczego we Lwowie.

Małżonkowie dzielili pasję do sztuki ludowej, nie tylko ozdabiając wnętrza swojego domu sztuką ludową, ale przede wszystkim promując ją na różnych wystawach. W 1881 roku we Lwowie na Wystawie Robót Kobiecych i Wyrobów Tkackich Przemysłu Domowego Włodzimierz zaprezentował eksponaty etnograficzne zgromadzone w Muzeum Przyrodniczym oraz wyroby chłopskie z Pieniak i Załoziec, a Alfonsyna pokazała wyroby założonej przez siebie szkoły koronkarskiej z Pieniak.  Z kolei w 1994 roku na Wystawie Krajowej w parku Stryjskim we Lwowie Włodzimierz zaprezentował publiczności okazy etnograficzne z całej Galicji, umieszczone w wybudowanej specjalnie na ten cel chacie huculskiej, a Alfonsyna koronki. 

Okazuje się, że Alfonsyna była również zainteresowana góralszczyzną. W 1902 roku, już po śmierci Włodzimierza, przyjechała do Zakopanego, zwiedziła Muzeum Tatrzańskie i na pamiątkę wpisała się do księgi gości. Jak napisała dr Magdalena Kwiecińska w swoim artykule: „Można przypuszczać, że zawitała w Zakopanem za sprawą długoletniej współpracy między Muzeum Dzieduszyckich we Lwowie a Muzeum Tatrzańskim. Współpraca dotyczyła kolekcjonowania okazów tatrzańskiej fauny i pomocy przy konserwacji egzemplarzy gromadzonych w zakopiańskiej placówce. Wiązały się z tym liczne znajomości, a także powszechny szacunek, którym Włodzimierza Dzieduszyckiego obdarzano w Galicji. Pokrewieństwo z Zamoyskimi, właścicielami dóbr zakopiańskich i dworu w Kuźnicach, oraz Pawlikowskimi, którzy mieszkali na Kozińcu w Domu pod Jedlami, poszerzało krąg znajomych o rodzinne koligacje. W kolejnym roku po wizycie Alfonsyna ofiarowała subwencję 600 koron z intencją przeznaczenia pieniędzy na zakup okazów etnograficznych do Muzeum Tatrzańskiego. Zastrzegła, by zakupy określonych przedmiotów realizowane z funduszu odbywały się w porozumieniu ze Stanisławem Witkiewiczem. (…) Jednym z pierwszych zakupów zrealizowanych z funduszu Dzieduszyckiej były odrzwia z 1819 r. do góralskiej chałupy rodziny Gąsieniców-Samków”.

fot.: Magdalena Kwiecińska

Dzięki funduszowi Alfonsyny zakopiańskie zbiory muzealne wzbogaciły się o liczne przedmioty z różnych dziedzin kultury: elementy ubioru ludowego, pierścionki, ozdoby do kapelusza i włosów, malowane zwierciadło, okazy sztuki ludowej (rzeźby, obrazy malowane na szkle, olejne malarstwo na płótnie), naczynia ceramiczne, drewniane obiekty codziennego. użytku, forma na ser, ospinki – przyrząd do naciągania brzegów płótna, baryłki na wódkę, warzechy, misy, czerpaki, łyżniki, waga, łapka na gryzonie, forma do wykonywania fajek oraz obiekty metalowe, czyli kaganki, noże garbarskie, siekiera, kłódki, klucze, zamki, ozdoby do chomąta w kształcie głowy konia, guziki, formy do odlewania świec, kotły, staloryty i inne.

Pierścionek z Lipicy Małej kupiony z funduszy Alfonsyny Dzieduszyckiej fot.: Magdalena Kwiecińska