Kategoria: HISTORIA

Historia rodziny Dzieduszyckich. Wspomnienia, artykuły historyczne, dokumenty, multimedia.

Magdalena Morska w pamiętniku Preka

Franciszek Ksawery Prek (1801-1863), głuchoniemy artysta malarz-amator i literat z sympatią sportretował Magdalenę Morską na kartach swojego pamiętnika1, w którym skrupulatnie opisał swoje wizyty w Zarzeczu.

K. Prek, Autoportret, Zbiory Bibl. Jagiellońskiej, za: K. Prek, Czasy i ludzie, Ossolineum 1959

Czytaj dalej Magdalena Morska w pamiętniku Preka

  1. Prowadzony był w sposób systematyczny od 1818 r. przez prawie 40 lat, uzupełniony z czasem o część biograficzną. Tekst pamiętnika znalazł się w zbiorach Towarzystwa Naukowego Krakowskiego – dziś Biblioteka PAN, Bibliotece Jagiellońskiej i Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich. Pamiętnik został krytycznie opracowany i wydany przez Ossolineum pt. Czasy i ludzie w 1959. ↵

Róże w Zarzeczu

Magdalena Morska, miłośniczka kolorowych bukietów i kwiatowych klombów, wykorzystując bogate doświadczenie i wiedzę zdobyte podczas licznych podróży oraz lektury książek i czasopism ogrodniczych, stworzyła w Zarzeczu park, który wprawiał w zachwyt gości.  Niestety nie zachował się całościowy plan zarzeckiego założenia, ale autorom zamieszczonego poniżej artykułu Kolekcje drzew i krzewów w Zarzeczu Magdaleny z Dzieduszyckich Morskiej1 udało się dokonać analizy kolekcji roślin posadzonych wokół pałacu.

Czytaj dalej Róże w Zarzeczu

  1. Artykuł ukazał się w: Rocznik Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego, vol.61-2013, s.53-69. ↵

Wielki koniuszy Juliusz

Juliusz Dzieduszycki (1817–1885)1 był znanym w Galicji hodowcą koni i właścicielem znakomitej stadniny w Jarczowcach. W latach 1844-1845 wyprawił się po konie arabskie na Bliski Wschód i sprowadził stamtąd siwe klacze (Gazella, Mlecha, Sahara), które założyły istniejące do dzisiaj rodziny. Jego przygody na Bliskim Wschodzie, życie w Jarczowcach w pałacu połączonym ze stajnią, przyjaźni z Juliuszem Kossakiem, udziale w Wiośnie Ludów i miłości do Sophinette malowniczo opisał Aleksander Piskor2 w książce Siedem ekscelencji i jedna dama3, z której pochodzi zamieszczony poniżej tekst.

Rys. Juliusza Kossaka, Juliusz Dzieduszycki i Juliusz Kossak, A. Piskor, Siedem ekscelencji i jedna dama, LTW Łomianki

Czytaj dalej Wielki koniuszy Juliusz

  1. Juliusz był wnukiem Dominika Herakliusza (1727-1804) i synem Kajetana Jana (1772-1842) i Florentyny Krystyny z Bóbr – Piotrowickich. ↵
  2. Aleksander Piskor (1910-1972) studiował filozofię na UW, gdzie uzyskał doktorat. Publicysta, autor recenzji filmowych, reżyser słuchowisk, korespondent „Prosto z Mostu”, mieszkał w USA, Japonii i Londynie, gdzie zmarł. ↵
  3. Jest to zbiór barwnych opowieści o znanych postaciach XVIII i XIX wieku – Katarzynie Starzeńskiej, Wacławie Rzewuskim, Wacławie Zaleskim, Juliuszu Dzieduszyckim, Juliuszu Kossaku, Leopoldzie Starzeńskim, Włodzimierzu Dzieduszyckim, Janie. A. Fredro i Wojciechu Dzieduszyckim. Prezentowany tutaj tekst pochodzi z wyd. 4 – Wydawnictwo LTW Łomianki 2013.

     Poprzednie wydania: wyd.1 – Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa 1939, wyd. 2 – Instytut Literacki, Rzym 1947, wyd.3 – PIW, Warszawa 1959 ↵

Lwowski pałac Dzieduszyckich w drugiej połowie XIX wieku

Tekst: prof. Kazimierz Karolczak

 

Potwierdzone związki rodziny Dzieduszyckich ze Lwowem sięgają XV wieku1, a wiadomo, iż w wieku XVI posiadali oni już dwór pod Wysokim Zamkiem w okoli­cy zwanej „za strzelnicą”. Prócz budynku był tam ogród, sad, karczma i kilku za­grodników, a całość nazywano „Zabawą”2. Własność tę Rafał Dzieduszycki sprzedał ostatecznie przed 1608 r. hetmanowi Stanisławowi Żółkiewskiemu. 

Czytaj dalej Lwowski pałac Dzieduszyckich w drugiej połowie XIX wieku

  1. 13 ХII 1464 r. zawarto akt konfederacji pomiędzy szlachtą ziemi lwowskiej a miastem Lwo­wem. Wśród potwierdzających go pieczęciami 44 rodów znaleźli się i Dzieduszyccy. Kronika domo­wa Dzieduszyckich, Lwów 1865, s.39. ↵
  2. Tamże, s. 58. ↵

Kurkowa. Wspomnienie Stanisława Cieńskiego

Ulica Kurkowa 15 we Lwowie to adres, pod którym Włodzimierz Dzieduszycki (1825-1899) i jego żona Alfonsyna (1836-1919) począwszy od 1855 roku spędzali coraz więcej czasu z racji licznych spraw zatrzymujących ich we Lwowie. Bardzo szybko pałac zaczął tętnić życiem. Małżonkowie prowadzili tam przez wiele lat salon towarzyski, ale po latach okazało się, że pałac na Kurkowej stał się przede wszystkim centrum życia rodzinnego i bardzo ważnym punktem odniesienia dla całej rodziny.

Poniżej prezentujemy tekst Stanisława Cieńskiego (1898-1993) Kurkowa, który pochodzi z jego książki Zamykam oczy i widzę. Stanisław był wnukiem Włodzimierza i Alfonsyny oraz synem ich córki Marii (1863-1941).1.

Czytaj dalej Kurkowa. Wspomnienie Stanisława Cieńskiego

  1. Maria wyszła za mąż za Tadeusza Cieńskiego (1856-1925) w 1894 roku. Urodziła dziewięcioro dzieci: Magdalenę (1895-1996), Włodzimierza (1897-1983), Ludomira (1899-1988), Stanisława (1989-1993), Wojciecha (1903-1907), Jana (1905-1992), Klementynę (1896-1928), Jadwigę (1901-1990), Annę (1907-2003)-przypis od redakcji ↵

Księgozbiór Magdaleny Morskiej w Ossolineum

„Magdalena Katarzyna z Dzieduszyckich Morska (1762-1847), córka cześnika koronnego Tadeusza Dzieduszyckiego i Salomei Bibersztein-Trembińskiej, była kobietą o wielu zainteresowaniach i talentach” zaczyna swój artykuł dr Dorota Sidorowicz-Mulak Księgozbiór Magdaleny Morskiej (1762-1847) w Bibliotece Ossolineum, który ukazał się w ostatnim roczniku „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 2018 tom 12. Autorka rysuje w nim portret wpływowej kobiety, która prowadziła znany ośrodek kultury dla galicyjskiej elity. 

M. Morska nie zamierzała stworzyć w zarzeckim pałacu reprezentacyjnej biblioteki, jaką na przykład posiadał jej brat Józef Kalasanty w Poturzycy, ale oczywiście książki w pałacu były ważne i zajmowały poszczególne meble w kolorowych pokojach: „w białej szafie w białym pokoju” albo „w sypialnym zielonym pokoju, w komodzie orzechowej o pięciu szufladach”. Przeanalizowane przez autorkę artykułu materiały źródłowe „pozwalają stwierdzić, że hrabina zgromadziła w Zarzeczu niemały księgozbiór służący edukacji i rozrywce”. Zapraszamy do lektury.

Download [2.54 MB]

Stowarzyszenie Związek Rodowy Dzieduszyckich dziękuje autorce oraz redakcji „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” za udzielenie zgody na publikację artykułu.

 

Wojciech Dzieduszycki-rys biograficzny

Tekst: dr Tomasz Jakubec

Wojciech Dzieduszycki, autor nieznany, „Głos Narodu” Ilustrowany, nr 4 z 12 października 1901 r.

W 2009 roku nakładem wydawnictwa Księgarnia Akademicka w Krakowie ukazała się książka dr Tomasza Jakubca Wojciech Dzieduszycki. Pisarz, estetyk, filozof, w której autor próbował pokazać twórczość literacką Dzieduszyckiego na tle jego poglądów filozoficznych, społecznych, estetycznych i teoretyczno-literackich (ze Wstępu, s. 7). Poniżej zamieszczamy rozdział pierwszy z tej książki poświęcony biografii Wojciecha Dzieduszyckiego.

Czytaj dalej Wojciech Dzieduszycki-rys biograficzny

Od szkicowych projektów do Zbioru rysunków…W stronę zarzeckiej posiadłości Magdaleny Morskiej

Tekst: Izabela Dzioba

Ze wstępu: Określanie Morskiej mianem artystki-amatorki nieuchronnie niesie w sobie pewien ładunek deprecjacji wpisany w tradycyjne rozumienie terminu amatorstwo, a w odzyskaniu jej osoby dla rozważań historyków sztuki każe widzieć jednoczesne usytuowanie jej działań na marginesie istotnych zjawisk artystycznych. Podtrzymanie przez autorkę niniejszego tekstu określenia „artystka-amatorka” w odniesieniu do Morskiej nie ma charakteru wartościującego. Niewątpliwie pomysły Magdaleny znacznie przewyższają jej malarskie i rysunkowe możliwości, jednak nie jest to powód, aby poprzestać na sytuowaniu jej spuścizny na peryferiach ówczesnego życia kulturalnego i traktować jako zjawisko marginalne.

Czytaj dalej Od szkicowych projektów do Zbioru rysunków…W stronę zarzeckiej posiadłości Magdaleny Morskiej

Kronika Maurycego Dzieduszyckiego

Kronika domowa Dzieduszyckich została wydana w 1865 roku we Lwowie w liczbie 200 egzemplarzy przez jej autora Maurycego Dzieduszyckiego, który stał się tym samym pierwszym poważnym badaczem dziejów swojej rodziny.

Ryc. Józef Holewiński, 1877

Czytaj dalej Kronika Maurycego Dzieduszyckiego

„Ziarnko do ziarnka, a będzie miarka”, czyli jak powstawało Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie

 

W maju 1895 roku we Lwowie ukazał się katalog prezentujący zbiory Muzeum im. Dzieduszyckich, napisany i wydany w liczbie tysiąca sztuk przez Włodzimierza Dzieduszyckiego. W dedykacji skierowanej do ukochanych wnuków i młodzieży podkreślał on znaczenie i obowiązek odkrywania i dokumentowania spuścizny po przodkach w imię miłości do „tej Ziemi i tego Ludu”.

Czytaj dalej „Ziarnko do ziarnka, a będzie miarka”, czyli jak powstawało Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie