Historia rodziny Dzieduszyckich. Wspomnienia, artykuły historyczne, dokumenty, multimedia.
Tekst: prof. Kazimierz Karolczak
Potwierdzone związki rodziny Dzieduszyckich ze Lwowem sięgają XV wieku1, a wiadomo, iż w wieku XVI posiadali oni już dwór pod Wysokim Zamkiem w okolicy zwanej „za strzelnicą”. Prócz budynku był tam ogród, sad, karczma i kilku zagrodników, a całość nazywano „Zabawą”2. Własność tę Rafał Dzieduszycki sprzedał ostatecznie przed 1608 r. hetmanowi Stanisławowi Żółkiewskiemu.
Czytaj dalej Lwowski pałac Dzieduszyckich w drugiej połowie XIX wieku
Ulica Kurkowa 15 we Lwowie to adres, pod którym Włodzimierz Dzieduszycki (1825-1899) i jego żona Alfonsyna (1836-1919) począwszy od 1855 roku spędzali coraz więcej czasu z racji licznych spraw zatrzymujących ich we Lwowie. Bardzo szybko pałac zaczął tętnić życiem. Małżonkowie prowadzili tam przez wiele lat salon towarzyski, ale po latach okazało się, że pałac na Kurkowej stał się przede wszystkim centrum życia rodzinnego i bardzo ważnym punktem odniesienia dla całej rodziny.
Poniżej prezentujemy tekst Stanisława Cieńskiego (1898-1993) Kurkowa, który pochodzi z jego książki Zamykam oczy i widzę. Stanisław był wnukiem Włodzimierza i Alfonsyny oraz synem ich córki Marii (1863-1941).1.
Czytaj dalej Kurkowa. Wspomnienie Stanisława Cieńskiego
„Magdalena Katarzyna z Dzieduszyckich Morska (1762-1847), córka cześnika koronnego Tadeusza Dzieduszyckiego i Salomei Bibersztein-Trembińskiej, była kobietą o wielu zainteresowaniach i talentach” zaczyna swój artykuł dr Dorota Sidorowicz-Mulak Księgozbiór Magdaleny Morskiej (1762-1847) w Bibliotece Ossolineum, który ukazał się w ostatnim roczniku „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 2018 tom 12. Autorka rysuje w nim portret wpływowej kobiety, która prowadziła znany ośrodek kultury dla galicyjskiej elity.
M. Morska nie zamierzała stworzyć w zarzeckim pałacu reprezentacyjnej biblioteki, jaką na przykład posiadał jej brat Józef Kalasanty w Poturzycy, ale oczywiście książki w pałacu były ważne i zajmowały poszczególne meble w kolorowych pokojach: „w białej szafie w białym pokoju” albo „w sypialnym zielonym pokoju, w komodzie orzechowej o pięciu szufladach”. Przeanalizowane przez autorkę artykułu materiały źródłowe „pozwalają stwierdzić, że hrabina zgromadziła w Zarzeczu niemały księgozbiór służący edukacji i rozrywce”. Zapraszamy do lektury.
Stowarzyszenie Związek Rodowy Dzieduszyckich dziękuje autorce oraz redakcji „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” za udzielenie zgody na publikację artykułu.
Tekst: dr Tomasz Jakubec
Wojciech Dzieduszycki, autor nieznany, „Głos Narodu” Ilustrowany, nr 4 z 12 października 1901 r.
W 2009 roku nakładem wydawnictwa Księgarnia Akademicka w Krakowie ukazała się książka dr Tomasza Jakubca Wojciech Dzieduszycki. Pisarz, estetyk, filozof, w której autor próbował pokazać twórczość literacką Dzieduszyckiego na tle jego poglądów filozoficznych, społecznych, estetycznych i teoretyczno-literackich (ze Wstępu, s. 7). Poniżej zamieszczamy rozdział pierwszy z tej książki poświęcony biografii Wojciecha Dzieduszyckiego.
Tekst: Izabela Dzioba
Ze wstępu: Określanie Morskiej mianem artystki-amatorki nieuchronnie niesie w sobie pewien ładunek deprecjacji wpisany w tradycyjne rozumienie terminu amatorstwo, a w odzyskaniu jej osoby dla rozważań historyków sztuki każe widzieć jednoczesne usytuowanie jej działań na marginesie istotnych zjawisk artystycznych. Podtrzymanie przez autorkę niniejszego tekstu określenia „artystka-amatorka” w odniesieniu do Morskiej nie ma charakteru wartościującego. Niewątpliwie pomysły Magdaleny znacznie przewyższają jej malarskie i rysunkowe możliwości, jednak nie jest to powód, aby poprzestać na sytuowaniu jej spuścizny na peryferiach ówczesnego życia kulturalnego i traktować jako zjawisko marginalne.
Kronika domowa Dzieduszyckich została wydana w 1865 roku we Lwowie w liczbie 200 egzemplarzy przez jej autora Maurycego Dzieduszyckiego, który stał się tym samym pierwszym poważnym badaczem dziejów swojej rodziny.
Ryc. Józef Holewiński, 1877
W maju 1895 roku we Lwowie ukazał się katalog prezentujący zbiory Muzeum im. Dzieduszyckich, napisany i wydany w liczbie tysiąca sztuk przez Włodzimierza Dzieduszyckiego. W dedykacji skierowanej do ukochanych wnuków i młodzieży podkreślał on znaczenie i obowiązek odkrywania i dokumentowania spuścizny po przodkach w imię miłości do „tej Ziemi i tego Ludu”.
W 1836 roku w Wiedniu ukazał się staraniem Magdaleny Morskiej Zbiór rysunków wyobrażających celniejsze budynki wsi Zarzecze w Galicyi… z opisem budownictwa wiejskiego w sposobie holenderskim i angielskim i ogólnymi myślami o przyozdobieniu siedlisk wiejskich… . Rysunki pałacu z zewnątrz i wewnątrz, budynków folwarcznych i parku wykonał Józef Ferdynand Tabaczyński oraz Antoni Tepplar, natomiast Magdalena Morska zamieściła w albumie własne opisy, dotyczące projektowania wnętrz pałacu oraz parku, zakładania żywopłotów, a nawet układania bukietów.
Grafika: Robert Theer 1836, w zbiorach Biblioteki Narodowej
W Narodowym Archiwum Cyfrowym znajdują się fotografie zespołu pałacowo-parkowego w Zarzeczu, wykonane przez Ksawerego Niedobitowskiego, które pochodzą z archiwum ilustracji Ilustrowanego Kuriera Codziennego z okresu międzywojennego.
Przed pałacem nie został jeszcze posadzony platan, nad stawem stoją rzędem chochoły, a w salonie na stoliku leżą książki i papiery.
tekst: prof. Kazimierz Karolczak
Na przełomie XIX i XX wieku poszczególne rody arystokratyczne powoływały do życia związki rodowe (familijne), skupiające osoby wywodzące się od wspólnego przodka1. Siedzibę związku określano w statucie, a umieszczano ją na ogół w miejscowości najdogodniej położonej dla jej członków. Związek Rodowy Dzieduszyckich utworzono w 1907 r., we Lwowie, gdzie wówczas stale mieszkało kilkunastu przedstawicieli rodziny, a pozostali związani byli głównie z ziemią lwowską2.
