Włodzimierz Cieński „Od Lwowa do Teheranu. Wspomnienia duszpasterskie 1939-1942”

Wkrótce ukaże się nowe, rozszerzone wydanie wspomnień ze Lwowa i z pobytu w Związku Radzieckim w latach 1939–1942 księdza Włodzimierza Cieńskiego Od Lwowa do Teheranu, Wspomnienia duszpasterskie 1939-1942 w opracowaniu Jacka Żurka. Oprócz nieznanego dotąd, oryginalnego tekstu wspomnień, nakreślonych przez autora na emigracji w Anglii krótko po wojnie, wydanie obecne zawiera obszerny szkic biograficzny o duchownym wraz z wprowadzeniem w problematykę katolickiego duszpasterstwa polowego i cywilnego w ZSRR, uwzględniającym istotną rolę, którą pełnił ówcześnie biskup polowy Józef Gawlina.

Opracowanie graficzne Tomasz Siegmund (Studio Alto). Zdjęcie na okładce – zbiory Edwarda Mier-Jędrzejowicza

Książka składa się z czterech części: wstępu historycznego na temat Włodzimierza Cieńskiego oraz sytuacji polskiego duszpasterstwa polowego i cywilnego, wspomnień duchownego w tytułowym zakresie, dokumentów jego pracy duszpasterskiej w ZSRR w latach 1941-1942 oraz części albumowej ze zdjęciami i dokumentami z epoki. Książka zawiera ponadto kalendarium życia Włodzimierza, bibliografię, indeksy, mapy i genealogie rodzin Cieńskich, Dzieduszyckich, Szeptyckich i przedstawicieli innych rodzin.

Zdjęcia – powyższe i na stronie głównej – zbiory Anny Cox i Włodzimierza Mier-Jędrzejowicza

 Osoba księdza Włodzimierza Cieńskiego (1897–1983)¹, dziś raczej zapomniana, należała swego czasu do rzędu postaci jeśli nie głośnych, to w każdym razie znanych: potomek arystokratycznych rodzin ziemiańskich z Małopolski Wschodniej, syn Tadeusza, galicyjskiego polityka, brat Jana, ostatniego lwowskiego biskupa obrządku łacińskiego w okresie powojennym, przyjaciel i powinowaty innego głośnego duchownego z archidiecezji lwowskiej, Tadeusza Fedorowicza, proboszcz lwowskiej parafii świętej Marii Magdaleny przed wybuchem wojny, społecznik zaangażowany w pracę charytatywną, członek Związku Walki Zbrojnej pod okupacją rosyjską. Przypadek, na który jednocześnie sam zapracował, wyniósł go w 1941 roku na stanowisko szefa duszpasterstwa katolickiego Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR pod dowództwem generała Władysława Andersa. W południowej Rosji oraz w radzieckich republikach środkowoazjatyckich, dokąd niebawem przeniosła się armia, razem z podległymi sobie kapelanami organizował polskie duszpasterstwo wojskowe, będące jednocześnie namiastką nie uznawanego przez Rosjan duszpasterstwa cywilnego wszystkich katolików, którzy ówcześnie zostali uwolnieni z więzień, obozów koncentracyjnych, zesłania i pozostawali rozrzuceni na olbrzymich terytoriach Związku Radzieckiego. W ZSRR chciał pozostać dobrowolnie dwukrotnie: po raz pierwszy na początku roku 1940, gdy zdecydował się na wyjazd z deportowanymi mieszkańcami Lwowa (nie uzyskał jednak na to zgody arcybiskupa lwowskiego Bolesława Twardowskiego), po raz drugi w sierpniu roku 1942, gdy wraz z kilkunastoma kapelanami wojskowymi zgłosił się na wezwanie biskupa polowego Józefa Gawliny, by wraz z nim pozostać w Uzbekistanie razem z polską ludnością (jednak nie otrzymał na to, podobnie jak pozostali księża, zgody NKWD).

Opracowanie graficzne Tomasz Siegmund (Studio Alto)

Po ewakuacji wojska do Persji był kolejno szefem i zastępcą szefa duszpasterstwa katolickiego Armii Polskiej na Wschodzie oraz szefem tego duszpasterstwa w 2 korpusie, z którym przeszedł kampanię włoską w latach 1944-1945. Jako duszpasterz żołnierzy i cywilów, społecznik i działacz kulturalny przebywał od 1946 roku w Wielkiej Brytanii, pracując także w Instytucie Polskiej Akcji Katolickiej oraz w Katolickim Ośrodku Wydawniczym Veritas w Londynie. Zapewne w roku 1951 ukończył redagowanie pierwszej partii obszernych wspomnień z okresu wojny, w których zawarł opis swojej pracy pod okupacją rosyjską we Lwowie od września 1939 roku, opis okresu uwięzienia i śledztwa we Lwowie i w Moskwie w latach 1940–1941, zakończonego skazaniem na śmierć, a następnie niespodziewanym uwolnieniem, a przede wszystkim opis działalności na stanowisku szefa duszpasterstwa katolickiego polskiej armii w latach 1941–1942 w południowej Rosji (Buzułuk) oraz Uzbekistanie (Jangijul). W roku 1955 niespodziewanie dla otoczenia wstąpił do zakonu cystersów-trapistów i zamieszkał we francuskim opactwie leżącym w normandzkim miasteczku Bricquebec, gdzie zmarł w 1983 roku.

Włodzimierz Cieński, Od Lwowa do Teheranu. Wspomnienia duszpasterskie 1939 1942, wybór i opracowanie Jacek Żurek, Fundacja Centrum Badań nad Historią Kościoła im. ks. prof. Wincentego Myszora – Collegium Verum, Katowice – Warszawa 2021

Związek Rodowy Dzieduszyckich herbu Sas dziękuje Panu Jackowi Żurkowi za udostępnienie materiałów dotyczących książki.