W tym roku na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie zostały poddane renowacji dwa nagrobki: jeden, w którym pochowana została Anastazja z Mierów Dzieduszycka i drugi, w którym pochowani zostali Kazimierz i Róża Dzieduszyccy oraz ich dwóch synów Stanisław i Adam.
Zapraszamy do obejrzenia filmu, w którym konserwatorzy zaangażowani w renowację wymienionych nagrobków opowiadają o przebiegu prac.
W odnawianych nagrobkach spoczywają ludzie, których twarzy już nikt nie pamięta. Portret Anastazji znajdował się w Medyce w kolekcji obrazów jej praprawnuka Michała Pawlikowskiego1. Niestety zaginął w czasie II wojny światowej i nie zachowała się żadna jego reprodukcja. Nie znamy też wizerunków Kazimierza i jego synów Stanisława Kostki i Adama. Natomiast w archiwum rodzinnym zachował się uroczy portret Róży z z Boguszewicz-Matkowskich Dzieduszyckiej, namalowany przez nieznanego artystę w 1832 roku:
Róża z Matkowskich Dzieduszycka, 1832
Róża (ur. 1810) wyszła za mąż za Kazimierza Dzieduszyckiego w 1835 roku. Zamieszkali w Niesłuchowie (40 km na północny wschód od Lwowa)2. Mieli trzech synów: Stanisława Kostkę (1837-1881), Adama (1838-1862) i Tadeusza (1841-1918). Kazimierz studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim. W grudniu 1830 roku, jako student drugiego roku, wziął udział w powstaniu listopadowym. Przeszedł karierę od szeregowca do podporucznika w 3. pułku strzelców konnych. Po powrocie na studia zaangażował się w przygotowania powstania zbrojnego w zaborze rosyjskim. Po ślubie z Różą Kazimierz zaangażował się w działalność publiczną. Wszedł do grona Stanów Galicyjskich, gdzie wybrano go zastępcą komisarza obwodu złoczowskiego. Był członkiem Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego. Zależało mu na podniesieniu poziomu rozwoju gospodarczego Galicji i w 1851 roku napisał projekt kredytu krótkoterminowego, aby ratować krajowe rolnictwo. Był posłem do Sejmu Krajowego Galicyjskiego I kadencji (1861-1867) oraz wiedeńskiej Rady Państwa I kadencji. Kiedy został zatrzymany przez policję 12 sierpnia 1863 roku w związku z aresztowaniem jego syna Tadeusza za udział w powstaniu styczniowym, wywołało to „poruszenie opinii wśród kół parlamentarnych w kraju i Wiedniu, nawet echa w prasie niemieckiej („Presse” i „Wanderer”), a w Izbie Deputowanych interpelację Dietla (…)”3. Po złożeniu mandatu do Rady Państwa (1 października 1863 roku) zaangażował się w sprawy gospodarcze – był członkiem Rady Nadzorczej Galicyjskiego Banku Hipotecznego oraz Rady Zawiadowczej Kolei. Był kuzynem, ale też wielkim przyjacielem Włodzimierza Dzieduszyckiego (1825-1899) i świadkiem na jego ślubie z Alfonsyną (1836-1919). Wspomniany syn Tadeusz i córka Włodzimierza i Alfonsyny Anna pobrali się 18 stycznia 1879 roku i zamieszkali w Niesłuchowie.
Nagrobek Róży, Kazimierza, Stanisława i Adama Dzieduszyckich 1 listopada 2021 r.; foto: Włodzimierz Sulgostowski
Anastazja (1780-1845) była córką kasztelana inflanckiego Jana Miera i Marii Anny z Tarnowskich. 9 lutego 1796 roku wyszła za mąż za Wawrzyńca Dzieduszyckiego (1772-1836). Był on trzecim z synów Tadeusza Gerwazego, protoplasty starszej linii Dzieduszyckich. Już jako 22-letni młodzieniec został adiutantem Tadeusza Kościuszki i walczył pod Racławicami i Szczekocinami. Młodzi małżonkowie zamieszkali w Jabłonowie w obwodzie czortkowskim. O Anastazji wiadomo, że podobnie jak mąż była patriotką i doskonałą matką dla ich czworga dzieci: Tytusa, Eugeniusza, Henryki i Eweliny, które były starannie wychowane i wykształcone. Najstarszy syn Tytus (1796-1870) był wszechstronnie utalentowany, znał biegle francuski, angielski i niemiecki, dużo podróżował, znał literaturę i sam pisał, interesował się nowinkami gospodarczymi i paleontologią. Międzynarodową sławę zdobył, kiedy na wykopaliskach pod Przemyślem rozpoznał czaszkę nosorożca włochatego, za co został członkiem honorowym Towarzystwa Naukowego Krakowskiego (1827 r.). Przez wiele lat był kuratorem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie (1834-1851). Córka Henryka (1798-1877), wrażliwa i utalentowana artystycznie, poślubiła Gwalberta J. Pawlikowskiego. Zamieszkali w Medyce, która dzięki ich staraniom stała się jednym z najważniejszych ognisk kultury polskiej w Galicji. Młodszy syn Eugeniusz (1801-1857) też miał zainteresowania humanistyczne, ale pod wpływem stryja Waleriana zaangażował się w konspiracyjną pomoc dla Królestwa Polskiego, co było nielegalne w Galicji i był poszukiwany przez policję austriacką. Najmłodsza córka Ewelina (1813-1834) popełniła samobójstwo w wieku 21 lat, co dla rodziców było na pewno ogromną tragedią. Dwa lata później zmarł Wawrzyniec.
Nagrobek Anastazji z Mierów Dzieduszyckiej 1 listopada 2021; foto: Włodzimierz Sulgostowski
Dziękujemy specjalistom, którzy zechcieli się podjąć konserwacji naszych rodzinnych nagrobków! Dziękujemy pani Annie Kudzi i jej polsko-ukraińskiemu zespołowi w składzie: Jurij Czerniawski, Aleksander Melnychuk, Artur Garmider oraz Agnieszka Niedziółka. Dziękujemy prof. Jurijowi Ostrowskiemu i prof. Januszowi Smazie za ich nieoceniony wkład w prowadzone prace.
Projekt renowacji nagrobków dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
- Za: K. Karolczak, Rodzina Dzieduszyckich herbu Sas w XIX i XX wieku, Warszawa 2013, s. 157. ↵
- Kazimierz był jedynym synem Andrzeja Seweryna (1756-1831) i Antoniny z Gromnickich (1780-1836) i wnukiem Dominika Herakliusza ( 1727-1804), protoplasty młodszej linii Dzieduszyckich. Urodził się w 1812 r., zmarł w 1885 r. ↵
- Za: M. Tyrowicz, Polski Słownik Biograficzny, T. 4, Kraków 1948, s. 113. ↵
